MỞ ĐẦU
Ngày nay hệ thống định vị toàn cầu (GPS-Global Positioning System) là một công cụ mạnh mẽ, hữu dụng trong nghiên cứu điện ly. Môi trường tầng điện ly có tác động đáng kể đến sự truyền tín hiệu điện từ phát ra từ các vệ tinh GPS tới các máy thu trên mặt đất. Tầng điện ly vùng xích đạo và vĩ độ thấp có 2 đặc trưng nổi bật: dị thường ion hóa xích đạo (EΙΑ, Equatorial Ionization Anomaly) và bong bóng plasma (bất thường điện ly ban đêm). EIA được đặc trưng bởi một vùng trũng mật độ ở xích đạo từ và 2 đỉnh mật độ điện tử ở ±15°-20° vĩ độ từ (Namba & Maeda, 1939; Appleton, 1946). Các bất thường điện ly ban đêm thường đi kèm với các hiện tượng bong bóng plasma, nhiễu loạn điện ly dịch chuyển (quan sát được từ số liệu GPS) và Spread F (quan sát được từ số liệu thăm dò thẳng đứng). Sự tồn tại của các bất thường điện ly gây ảnh hưởng lên quá trình truyền sóng radio trong dải tần số nhỏ hơn vài GHz, dải tần được sử dụng trong truyền thông và dẫn đường của hệ thống GPS, những nhiễu loạn lớn có thể gây ra mất tín hiệu, những nhiễu loạn tỉ lệ nhỏ gây ra sai số trên khoảng cách (Basu & Basu, 1981; Pi et al., 1997; Moraes et al., 2018). Lãnh thổ Việt Nam và khu vực lân cận sau đây được gọi là khu vực Đông Nam Á (ĐNA) nằm ở vùng EIA (Lê Huy Minh và nnk, 2016a). Từ năm 2005 đến nay, Viện Vật lý địa cầu đã xây dựng được mạng lưới các trạm GPS liên tục (22 trạm) cùng với một số trạm IGS (08 trạm) ở khu vực lân cận là một thuận lợi để nghiên cứu tầng điện ly ở khu vực ĐNA.
Do tầm quan trọng của việc nghiên cứu EIA và các bất thường điện ly ban đêm, cùng với điều kiện thuận lợi của nguồn số liệu phong phú liên tục và vị trí của khu vực nghiên cứu, nghiên cứu sinh (NCS) đã xây dựng luận án với tên: “Bong bóng plasma và đặc trưng dị thường ion hóa xích đạo khu vực Việt Nam và lân cận” dưới sự hướng dẫn của TS. Lê Huy Minh và TS. Phạm Thị Thu Hồng.
