THÔNG TIN TÓM TẮT NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
Đề tài luận án: “ODA của Trung Quốc cho các nước ASEAN và hàm ý cho Việt Nam”
Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế
Mã số: 9.31.01.06
Họ và tên nghiên cứu sinh: Bùi Viết Thắng
Họ và tên người hướng dẫn:
1. PGS.TS. Phạm Thái Quốc
2. PGS.TS. Dương Văn Huy
Cơ sở đào tạo: Học viện Khoa học xã hội
Những đóng góp mới của luận án:
Về mặt lý luận:
Luận án đã hệ thống hóa các quan điểm truyền thống về ODA cũng như cập nhật một số quan điểm mới về ODA trong bối cảnh hiện nay; đặc biệt làm rõ những đặc trưng chung của ODA từ Trung Quốc; cụ thể: i) ODA của Trung Quốc có tính ưu đãi nhưng mức độ ưu đãi thấp.; ii) ODA của Trung Quốc không phải là khoản viện trợ cho không, trái lại, là khoản trợ giúp ưu đãi nhưng có ràng buộc; iii) ODA của Trung Quốc không đơn thuần là nguồn viện trợ phát triển “một chiều” cho các nước nhận viện trợ, mà còn đem lại lợi ích cho Trung Quốc.
Về mặt thực tiễn:
Luận án đã tìm hiểu và đánh giá thực trạng ODA của Trung Quốc cho các nước ASEAN dựa trên Bộ tiêu chí Better Aid Scorecards, từ đó làm rõ động cơ, tác động của nguồn viện trợ này đối với các nước trong khối ASEAN, đặc biệt là ba nước Lào, Campuchia và Myanmar. Trên cơ sở đó, Luận án cũng đánh giá thực trạng ODA của Trung Quốc cho Việt Nam, chỉ rõ cơ hội và thách thức của Việt Nam trong việc thu hút ODA của Trung Quốc khi Việt Nam “tốt nghiệp ODA”, từ đó đưa ra một số hàm ý cho Việt Nam trong ứng xử với ODA từ Trung Quốc.
Qua kết quả nghiên cứu, có thể thấy: Thứ nhất, ODA của Trung Quốc cho các nước ASEAN mang màu sắc của một khoản đầu tư, thậm chí là một “khoản cho vay thương mại. Thứ hai, ODA của Trung Quốc cho các nước ASEAN chủ yếu hướng tới mục tiêu kinh tế, và gắn liền với các lợi ích chính trị, lợi ích chiến lược của quốc gia này, như duy trì trật tự an ninh khu vực, kết nối với Nam Á, gia tăng tầm ảnh hưởng để cân bằng với các đối trọng như Mỹ, Ấn Độ và Nhật Bản, lôi kéo sự ủng hộ của các nước nhận viện trợ xích gần hơn vào “quỹ đạo Trung Quốc”. Thứ ba, ODA của Trung Quốc cho ASEAN làm gia tăng tình trạng tham nhũng, chậm tiến độ, đội chi phí ở nhiều dự án của nước sở tại. Ngoài ra, ODA Trung Quốc thường không kèm theo điều kiện về dân chủ và cải cách thể chế, nhưng lại kèm theo ràng buộc về nhà thầu thực hiện dự án phải là doanh nghiệp Trung Quốc. Thứ tư, những hệ lụy kinh tế – chính trị – xã hội mà những dự án ODA Trung Quốc để lại ở các nước ASEAN rất nghiêm trọng như bẫy nợ, tổn thất về môi trường, vi phạm quyền con người và gây bất ổn chính trị-xã hội…
Vì vậy, Luận án đưa ra một số hàm ý trong việc ứng xử đối với ODA của Trung Quốc: Thứ nhất, tôn trọng và đặt lên hàng đầu những quy tắc liên quan tới việc tiếp nhận viện trợ – “đảm bảo hiệu quả kinh tế và năng lực trả nợ” đối với ODA từ Trung Quốc; Thứ hai, chú trọng tới chất lượng các dự án ODA. Việt Nam có thể vay vốn của Trung Quốc nhưng sử dụng kỹ thuật và nhà thầu của bên thứ ba (như các doanh nghiệp của Mỹ, Nhật Bản hay châu Âu) để nâng cao chất lượng công trình và trình độ quản trị. Thứ ba, tăng cường công tác quản lý, giám sát các dự án ODA của Trung Quốc. Thứ tư, cần tích cực chống tham nhũng, hạn chế tình trạng thất thoát tài sản từ đầu tư công. Thứ năm, xây dựng danh mục hạn chế/cấm các nhà thầu tham gia đấu thầu các công trình trọng điểm nếu làm tổn hại tới an ninh quốc gia. Thứ sáu, mở rộng đối tượng thụ hưởng ODA, như phân bổ ODA cho khu vực tư nhân. Thứ bảy, tăng cường tính minh bạch về viện trợ của Trung Quốc: công bố kết quả đánh giá tác động của các dự án ODA, công khai thông tin về ODA của Trung Quốc (số lượng dự án, số vốn viện trợ, mức nợ từ ODA Trung Quốc…).
