MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có một vị trí quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội với tiềm năng nông nghiệp, thủy sản to lớn, thời gian gần đây, ĐBSCL luôn đóng góp khoảng 53% tổng sản lượng lương thực, 65% sản lượng thủy sản nuôi trồng và 70% trái cây của cả nước. Từ năm 2005 đến nay, ĐBSCL luôn đạt trên 19 triệu tấn lúa và lượng xuất khẩu hàng năm từ 4-5 triệu tấn. ĐBSCL nằm ở hạ nguồn sông Mê Công, với địa hình thấp trũng nên luôn chịu ảnh hưởng của thủy triều và xâm nhập mặn từ biển Đông và biển Tây. Xâm nhập mặn gây ra những hậu quả hết sức nặng nề, ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt, sản xuất của cả vùng ĐBSCL. Đặc biệt, năm 2016, 2020, xâm nhập mặn vào ĐBSCL tác động lớn và gây hậu quả nghiêm trọng được đánh giá nặng nề nhất trong vòng 100 năm qua. Độ mặn có xu thế đến sớm hơn, ngay từ tháng II, độ mặn đã duy trì ở mức cao và nghiêm trọng. Trên sông Tiền và sông Hậu, độ mặn là trên 4,0%, xâm nhập sâu tới 70 km tính từ cửa sông, thậm chí có nơi lên đến 85 km.
Để khai thác, phát triển và tìm hiểu về các đặc điểm tự nhiên ĐBSCL, đến thời điểm hiện tại đã có nhiều nghiên cứu về mặn cho vùng cửa sông ven biển. Các nghiên cứu đã được thực hiện khá sớm ngay sau ngày thống nhất đất nước, từ những nghiên cứu ban đầu đơn giản bằng cách đo đạc, lấy mẫu giám sát đến những nghiên cứu chuyên sâu với những thiết bị, phương pháp nghiên cứu ngày càng hiện đại. Các nghiên cứu đã được ứng dụng vào thực tế sản xuất trong công tác quy hoạch, phân vùng sản xuất, thiết kế xây dựng các công trình thủy lợi, kiểm soát mặn. Nghiên cứu về xâm nhập mặn được thực hiện khá nhiều và thường xuyên, tuy nhiên các nghiên cứu chuyên sâu về cơ chế xâm nhập mặn, sự xáo trộn hay phân tầng cho vùng cửa sông ven biển ĐBSCL thì còn rất hạn chế.
