MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thiếu nguồn nước và biến đổi khí hậu là hai vấn đề rất lớn trên phạm vi toàn cầu cũng như ở Việt Nam. Nhiều quốc gia và nhiều nhà khoa học rất quan tâm đến hai vấn đề này. Hai vấn đề này có mối liên hệ với nhau. Biến đổi khí hậu, nước biển dâng, sự xâm nhập mặn làm suy giảm nguồn nước ngọt, nhu cầu nước ngày càng tăng, vv… Vì vậy bảo đảm an ninh nước được các quốc gia đặc biệt quan tâm, do tầm quan trọng quyết định sinh kế và ổn định cuộc sống của người dân, góp phần phát triển bền vững của đất nước.
Ở nước ta, nông nghiệp là ngành sử dụng nước nhiều nhất. Theo thống kê, lượng nước sử dụng hàng năm cho sản xuất nông nghiệp vào khoảng 93 tỷ m³, cho công nghiệp khoảng 17,3 tỷ m³, cho sinh hoạt là 3,09 tỷ m³ và cho ngành dịch vụ là 2,0 tỷ m³.
Theo bản tóm tắt của IPCC (từ Denman et al. 2007) [39] đất canh tác phát thải ra khoảng 2,8 TgN khí N2O mỗi năm, chiếm khoảng 42% lượng N2O do con người gây ra hoặc khoảng 16% lượng khí thải toàn cầu. Nhưng ở đây lượng phát thải từ ruộng lúa nước chưa được tách riêng khỏi cây trồng cạn. Gần đây, nhiều nghiên cứu cho rằng: trồng lúa nước là một nguồn phát thải vào khí quyển CH4 và N2O. N2O ở ruộng lúa nước chưa thật rõ ràng trên bình diện quốc tế và ở Việt Nam các nghiên cứu chuyên sâu về phát thải N2O tại các vùng đất trồng lúa đặc thù là đất phù sa không được bồi liên quan đến quản lý nước mặt ruộng chưa được nghiên cứu. Bên cạnh đó lượng phát thải KNK (CH4và N2O) thì phát thải CH4 tương ứng 25 lần và N2O tương ứng 298 lần so với khả năng CO2 sinh ra. Việt Nam có khoảng 7,72 triệu ha đất lúa được gieo trồng hàng năm, lượng phát thải KNK (CH4 và N2O) ra môi trường là không hề nhỏ. Theo Nguyễn Tùng Phong [9] định hướng nghiên cứu giảm phát thải khí N2O đối với các khu vực canh tác lúa ở Việt Nam là rất cần thiết.
Tại Hội nghị quốc tế về BĐKH ngày 01+12/11/2021 tại Glassgow, Anh Quốc, Thủ tướng Chính Phủ Phạm Minh Chính cam kết Việt Nam hướng đến trung hòa phát thải carbon vào năm 2050 [27].
Xuất phát từ những vấn đề cấp thiết được nêu ở trên như nguồn nước tưới ngày càng khan hiếm cần phải tiết kiệm, tìm giải pháp giảm thiểu sự phát thải KNK khi trồng lúa nước, đặc biệt phát thải khí N2O còn ít được nghiên cứu và hầu như chưa được khảo sát thực tế ở điều kiện Việt Nam, đề tài: Nghiên cứu ảnh hưởng của quản lý nước mặt ruộng đến phát thải khí N2O trên đất phù sa sông Hồng không được bồi hàng năm trồng lúa ở tỉnh Hưng Yên được đặt ra trong điều kiện đó có ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao.
